Uygun silaj yapımı ve bakımı oldukça önemlidir çünkü hazırlık aşamasından depodan çıkmasına kadar önemli ölçüde kuru madde (KM) ve diğer besin içerikleri kaybı yaşanabilir. Bu kayıplar genellikle enerji değerinde ve silajın besin kalitesinde düşüşe neden olur. Silaj üretimi sırasında ortalama KM kayıpları% 14 ila 24'tür, ancak kötü yönetilen silajlarda% 30'u aşan kayıplar meydana gelebildiği gibi önlem alınmazsa da bu kayıp %100’e kadar varabilir. A.B.D.’de mısır silajının tonunun 50 dolar olduğu belirtilmiş ve %20 KM kaybı neticesinde, 2017'de 128,4 milyon ton mısır silajı üretimine dayanarak yapılan bir çalışmada, sadece mısır silajı KM kayıplarının ekonomik etkisi ülkeye yaklaşık 1,284 milyar dolar/yıl olmuştur (1). Bu zarar tüm silaj türleri için, tahmini 2 milyar doları/yılı aşmaktadır (2, 3) ve bu gizli zarar aynı zamanda süt çiftliklerinin karlılığını optimize etmek için hayati önem taşıyan, potansiyel olarak yararlı besin maddelerinin de kaybı demektir. A.B.D. gibi zengin ülkeler silaj kayıplarına bu derece önem verirken bizim bunlara gözü kapalı kalmamız düşünülemez.
Türkiye istatistik kurumu verilerine göre 2019 yılında 25,65 milyon ton mısır silajı üretildiği düşünürse ortalama %20 KM kaybının faturası 1,750 milyar TL den fazladır (TÜİK, 2019). Bu nedenle silaj KM kayıplarının zararı bizde de hiç göz ardı edilecek bir husus değildir. Bu derlememizde de silajda KM kayıplarının önüne geçilmesinde verimli ve kaliteli silaj elde edilmesinde çok önem arz eden bakteri kullanımı hakkında bilgiler sunmaya çalışacağız. Silaj katkıları on yıllardır kullanılmakta özellikle pH dengeleyici laktik asit ve asetik asit üreten bakteriler iyi silaj hazırlamanın ve KM ve besin kaybını önlemenin en önemli unsurlarıdır. Laktik asit bakterileri diğer fermantasyon katkılarına göre daha hızlı şekilde laktik asit seviyesini artırıp pH’ı düşürdüğü gibi süt üretimini artırdığı bir çok çalışmada belirtilmiştir (4).
Bu tür katkılar silaj kalite ve verimini artıracak işlevler gördüğü gibi hem hayvanın sindirim siteminde hem de silaj içerisinde zararlı mikropların (özellikle aerobik yani oksijenli ortamda çalışan) faaliyetini engellemektedir. Zararlı mikropların engellenmesi ile ilgili olarak, Ström ve arkadaşları (2002), Lactobacillus plantarum bakterisinin bazı maya ve küflerin büyümesini engelleyen bir bileşik üretebildiğini bulmuştur. Başka bir çalışmada, Amado ve arkadaşları (2012), Pediococcus acidilactici bakterisinin bir suşunun mısır ve reygras silajlarında rastlanan ve hastalık yapan Listeria bakterisini yok edici özelliğini gözlemlemişlerdir. Aynı zamanda bu bakteri mikotoksinlerin (bakterilerin ürettiği zehirlerin) silajda yoğunlaşmasını ve hayvanların zehirlenmesini engeller. Bu bakterilerin biri veya daha fazlası ile muamele edilen silajlar genellikle pH, asetik asit, bütirik asit ve amonyak-N bakımından daha düşüktür, ancak laktik asit içeriğinde daha yüksektir ve işlenmemiş silajlara kıyasla daha iyi KM geri kazanımı sergilemiştir (5).
Pediococcus acidilactici ve Lactobacillus plantarum bakterilerinin katıldığı silajların, bunların katılmadığı silajınkine göre daha yüksek Neutral detergent fibre (NDF: nötral deterjanda çözünmeyen lif) sindirilebilirliği yaptığı gibi en yüksek KM geri kazanımını sağlamıştır (4). Özellikle bakteri karışımlarının kullanılmasıyla hazırlanan silajlarda, silajın fermantasyonu ve aerobik (oksijenli) ortamın stabilize edilmesiyle ineklerin KM alımı ve süt verimi önemli ölçüde artırmıştır (6). Daha geniş bir çalışmada da bakteri ekimi yapılmış silajla beslenen ineklerin bakterisiz silajla beslenenlere göre günde 400 gram civarında daha fazla süt verdiği bulunmuştur (7). Bakteri inokulant kullanımı silaj ve süt verimini artırdığı gibi hayvanların refahı ve performansını da artırdığı belirlenmiştir (8).
Özet olarak bakteri inokulantları kullanarak silajlarınızın verim ve kalitesini artırıp yem ve besin değeri kaybını önlediğiniz gibi hayvanların sağlık, refah ve perfomansıyla beraber hayvansal üretimlerinizin iyileştiğini de görebilirsiniz. Yaklaşık 100 gramlık bir bakteri inokulantının 100- 150 ton silaj için kullanıldığı düşünülürse inokulant maliyetinin sağladığı tasarrufun önemi daha iyi anlaşılır. Hiç şüphesiz bu tür silaj bakterilerinin kullanımı çiftçilerimizin de sağlık ve refahını artıracaktır. Bunlara ilave olarak herşeyin bakteri ilavesiyle bitmediğini belirtmek isterim. Kötü hazırlanmış silajı bakteri de kurtaramayabilir. Bakteri inokulantının en önemli katkısı iyi yapılmış silajı korumaktır. Bu nedenle silaj yapımına başlamadan önce, hatta silajlık ürünü ekmeden önce lütfen firmamızdan bir uzmana danışın ve yöreniz/işletmeniz için hangi ürünlerin ve silajlama yöntemlerinin sizin için uygun olduğunu beraber belirleyelim. Ürününüzün bereketli kazançlarınızın bol olması dileğiyle.
*Bu derleme Prof.Dr. Mustafa ERAYMAN tarafından hazırlanmıştır.
Tel: 0212 709 4610.
Web: www.esrefsekerli.com
E-mektup: [email protected]
KAYNAKLAR:
1- USDA-NASS. 2017. Statistics by subject: National Statistics for corn. Accessed Feb. 17, 2018. https://www.nass.usda.gov/Statistics_by_Subject/result.php?8BB999CB-9D36-333E-8266-6E39D3F9261F§or=CROPS&group=FIELD%20CROPS&comm=CORN.
2- Grant, R. J., & Adesogan, A. T. (2018). Journal of dairy science silage special issue: Introduction. Journal of dairy science, 101(5), 3935-3936.
3- Rotz, C. A., and R. E. Muck. 1994. Changes in forage quality during harvest and storage. Pages 828–868 in Forage Quality, Evaluation and Utilization. G. Fahey, ed. Am. Soc. Agron. and Crop Sci. Soc. Am., Madison, WI
4- Muck, R. E., Nadeau, E. M. G., McAllister, T. A., Contreras-Govea, F. E., Santos, M. C., & Kung Jr, L. (2018). Silage review: recent advances and future uses of silage additives. Journal of dairy science, 101(5), 3980-4000.
5- Muck, R. E., and L. Kung Jr. 1997. Effects of silage additives ensiling. Pages 187–199 in Proc. Silage: Field to Feedbunk. NRAES-99. Natural Resource, Agriculture, and Engineering Service, Ithaca, NY.
6- Santos WP, Ávila CLS, Pereira MN, Schwan RF, Lopes NM, Pinto JC. Effect of the inoculation of sugarcane silage with Lactobacillus hilgardii and Lactobacillus buchneri on feding behavior and milk yield of dairycows. Journal of Animal Science.2017;95:4613-4622
7- Oliveira AS, Weinberg ZG, Ogunade IM, et al. Meta-analysis of effects of inoculation with homofermentative and facultative heterofermentative lactic acid bacteria on silage fermentation, aerobic stability, and the performance of dairy cows. Journal of Dairy Science. 2017;100:4587-4603
8- Drouin, P., Mari, L. J., & Schmidt, R. J. (2019). Lactic Acid Bacteria as Microbial Silage Additives: Current Status and Future Outlook. In New Advances on Fermentation Processes. IntechOpen.
9- Ström, K., J. Sjögren, A. Broberg, and J. Schnürer. 2002. Lactobacil-lus plantarum MiLAB 393 produces the antifungal cyclic dipep-tides cyclo(L-Phe-L-Pro) and cyclo(L-Phe-trans-4-OH-L-Pro) and 3-phenyllactic acid. Appl. Environ. Microbiol. 68:4322–4327.
10- Amado, I. R., C. Fucinõs, P. Fajardo, N. P. Guerra, and L. Pastrana. 2012. Evaluation of two bacteriocin-producing probiotic lactic acid bacteria as inoculants for controlling Listeria monocytogenes in grass and maize silages. Anim. Feed Sci. Technol. 175:137–149.